در حال حاضر میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا تحت تأثیر این بیماری قرار دارند. این بیماری مزمن، که ناشی از نیاز به انسولین یا استفاده نادرست از آن است، می‌تواند به اختلالاتی جدی منجر شود اگر کنترل نشود. در حالی که پیشرفت‌های زیادی در درک، تشخیص و مدیریت این بیماری صورت گرفته است، هنوز هم نیاز به آگاهی بیشتر و اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با چالش‌ها و تهدیدات این بیماری است.
دیابت چیست؟
دیابت، یک بیماری است که در آن بدن نمی‌تواند قند خون را به درستی استفاده کند. وقتی ما غذا می‌خوریم، بدن غذا را به قند تبدیل می‌کند و این قند می‌بایست به سلول‌ها برود تا انرژی تولید شود. این کار با کمک یک هورمون به نام انسولین انجام می‌شود.
اما در افرادی که دیابت دارند، یا بدن انسولین کافی تولید نمی‌کند یا سلول‌ها به درستی به انسولین پاسخ نمی‌دهند. این امر باعث می‌شود قند در خون زیاد شود، که می‌تواند به ارگان‌های مختلف بدن آسیب بزند.
علائم دیابت چیست؟
علائم دیابت بسته به نوع و شدت آن متفاوت است، اما برخی از علائم رایج در دیابت نوع 1 و نوع 2 به شرح زیر است:
- تشنگی شدید: بیماران ممکن است تشنگی بیشتری نسبت به حالت عادی خود احساس کنند و به تبع مقادیر زیادی آب بنوشند.
- افزایش ادرار: با افزایش تشنگی، تعداد دفعات رفتن به دستشویی نیز زیاد می‌شود.
- خستگی: این بیماران ممکن است احساس خستگی و بی‌حالی کنند.
- زخم‌هایی که به آرامی بهبود می‌یابد: جریان خون به درستی انجام نمی‌شود، بنابراین زخم‌ها زمان بیشتری برای بهبود نیاز دارند.
- تغییرات در بینایی: قند بالای خون می‌تواند باعث تغییرات در بینایی شود.
- افت وزن: به ویژه در دیابت نوع 1، افت ناگهانی وزن بدون دلیل واضح ممکن است رخ دهد.
- گرسنگی شدید: علاوه بر تشنگی، احساس گرسنگی زیاد نیز ممکن است رخ دهد.
- خشکی پوست و عفونت‌ها: پوست ممکن است خشک و معرض عفونت‌ها باشد.
- تهوع و استفراغ: به ویژه در دیابت نوع 1
- افزایش تنفس: در حالت‌های شدید دیابت نوع 1، افراد ممکن است نفس تند و عمیق بکشند.
- مشکلات در تمرکز: برخی افراد ممکن است مشکلاتی در تمرکز و یادآوری اطلاعات داشته باشند.
در صورتی که کسی علائم فوق یا هر علامتی از این دست مشاهده کرد، باید سریعاً به پزشک مراجعه کند. تشخیص زودهنگام می‌تواند در جلوگیری از پیشرفت بیماری و مشکلات جانبی مؤثر باشد.
انواع دیابت کدامند؟
این بیماری در چند نوع مختلف طبقه‌بندی می‌شود. هر نوع از آن‌ها دارای ویژگی‌ها، علل و درمان‌های مخصوص به خود است. انواع اصلی این بیماری به شرح زیر هستند:
دیابت نوع 1
- این نوع در طیف کودکی و نوجوانی شروع می‌شود، اما ممکن است در هر سنی رخ دهد.
- بدن قادر به تولید انسولین نیست چرا که سیستم ایمنی بدن سلول‌های پانکراس را که انسولین تولید می‌کنند نابود می‌کند.
- درمان آن به تزریق منظم انسولین استناد دارد.
دیابت نوع 2
- این نوع معمولاً در بزرگ‌ترها شروع می‌شود، اما با افزایش موارد چاقی در کودکان و نوجوانان، مواردی از دیابت نوع 2 نیز در این گروه سنی مشاهده می‌شود.
- بدن یا مقدار کافی انسولین تولید نمی‌کند و یا سلول‌ها به آن پاسخ صحیحی نمی‌دهند، موجب مقاومت به انسولین می‌شود.
- می‌تواند با داروها، تغییرات سبک زندگی و در برخی موارد با انسولین درمان شود.
دیابت بارداری
- این نوع در حین بارداری اتفاق می‌افتد.
- ممکن است باعث مشکلات جدی برای هم مادر و هم جنین شود.
- معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود، اما زنانی که از این نوع دیابت رنج می‌برند، در آینده خطر دیابت نوع 2 را دارند.
دیابت وابسته به مونوژن
- یک نوع نادر است که به وراثت مرتبط است.
دیابت ثانویه
- ناشی از شرایط یا داروهای خاص دیگر می‌شود. برخی بیماری‌ها، مانند سندرم کوشینگ، هیپرتیروئیدی و برخی از داروها مانند گلوکوکورتیکوئید‌ها و دیورتیک‌ها می‌توانند دیابت ثانویه ایجاد کنند.
ما با شما تماس خواهیم گرفت.
برای دریافت مشاوره و رزرو نوبت فرم زیر را پر کنید تا مشاوران ما در اولین فرصت با شما تماس بگیرد.
تماس باما
علت دیابت چیست؟
این بیماری به وضوح توسط یک عامل خاص ایجاد نمی‌شود، بلکه با توجه به نوع این بیماری، دلایل و عوامل مختلفی می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد:
دیابت نوع 1
- سیستم ایمنی بدن: در دیابت نوع 1، سیستم ایمنی بدن به طور اشتباه سلول‌های پانکراسی که انسولین تولید می‌کنند را مورد حمله قرار می‌دهد و آن‌ها را نابود می‌کند. دلیل دقیق این واکنش همچنان معلوم نیست، اما ژنتیک، ویروس‌ها و فاکتورهای محیطی ممکن است نقش داشته باشند.
دیابت نوع 2
- مقاومت به انسولین: در این نوع ، سلول‌ها به انسولین پاسخ نمی‌دهند و پانکراس نمی‌تواند مقدار کافی انسولین تولید کند تا این نقص را جبران کند.
- ژنتیک: وراثت یک نقش مهم در دیابت نوع 2 دارد. اگر فردی در خانواده‌اش دیابت داشته باشد، احتمال بروز این بیماری برای وی بیشتر است.
- وزن زیاد: افراد چاق یا افرادی که وزن زیادی دارند بیشتر در معرض خطر بروز دیابت نوع 2 هستند.
- تغییرات هورمونی در بارداری: این بیماری در طول دوران بارداری اتفاق می‌افتد. تغییرات هورمونی می‌تواند باعث مقاومت به انسولین شود.
- فاکتورهای محیطی و ویروس‌ها: برخی ویروس‌ها مثل ویروس روتا و مواجهه با فاکتورهای محیطی ممکن است خطر بروز دیابت نوع 1 را افزایش دهند.
- ریسک‌های دیگر: عوامل دیگری مانند فشار خون بالا، کم‌تحرکی، رژیم غذایی ناسالم و سن بالا نیز می‌توانند خطر بروز این بیماری را افزایش دهند.
لازم به ذکر است که هرچند این عوامل می‌توانند خطر بروز دیابت را افزایش دهند، اما وجود یک یا چندین عامل ریسک به معنای اینکه فرد حتماً دیابت خواهد داشت نیست.
درمان دیابت
درمان این بیماری بسته به نوع آن متفاوت است، ولی درمان اصلی دیابت هدف دارد تا سطح قند خون را در حد مطلوب نگه دارد. در زیر سریعترین راه‌های درمان آورده شده است:
دیابت نوع 1
- تزریق انسولین: افراد مبتلا به دیابت نوع 1 باید به طور منظم انسولین تزریق کنند، چه با سرنگ، پمپ انسولین یا قلم انسولین.
دیابت نوع 2
- داروهای خوراکی: اغلب افراد مبتلا به دیابت نوع 2 با داروهای خوراکی شروع به درمان می‌کنند، مانند متفورمین.
- تزریق انسولین: برخی از مبتلایان به دیابت نوع 2 نیاز به تزریق انسولین دارند، به خصوص اگر داروهای خوراکی کافی نباشند.
- تغییر سبک زندگی: رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و کاهش وزن به تنهایی یا به همراه داروها می‌تواند کمک کند.
دیابت بارداری
- رعایت رژیم غذایی: بسیار مهم است که زنان باردار با این بیماری رژیم غذایی مناسب و متعادلی داشته باشند.
- اندازه‌گیری قند خون: اندازه‌گیری منظم و مرتب قند خون برای نظارت و کنترل آن.
- تزریق انسولین: در برخی موارد، زنان ممکن است نیاز به تزریق انسولین داشته باشند.
پایش مداوم سطح قند خون، معاینات دوره‌ای چشم، پای و کلیه، و همچنین مشاوره با تیم مراقبت برای مدیریت بهتر بیماری ضروری است.
لطفاً توجه داشته باشید که درمان این بیماری بسته به وضعیت جسمی هر فرد و پیچیدگی‌های ممکن است، و تصمیمات درمانی باید تحت نظر یک پزشک اختصاصی اندوکرینولوژی یا پزشک معالج اتخاذ شود.
فرق دیابت نوع ۱ با ۲ چیست؟
دیابت نوع 1 و نوع 2 دو شکل مختلف از این بیماری هستند که با ویژگی‌ها و علل متفاوتی همراهند. دیابت نوع 1 معمولاً در کودکی یا نوجوانی شروع می‌شود و ناشی از واکنش سیستم ایمنی بدن است که به طور اشتباه سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس را نابود می‌کند. در نتیجه، بدن قادر به تولید انسولین نیست و فرد باید به طور منظم انسولین تزریق کند.
از سوی دیگر، دیابت نوع 2 معمولاً در بزرگ‌ترها ظاهر می‌شود و به دلیل مقاومت سلول‌های بدن به انسولین یا عدم تولید کافی انسولین توسط پانکراس اتفاق می‌افتد. در این حالت، ممکن است با داروهای خوراکی، تغییرات سبک زندگی یا حتی انسولین درمان شود.
چه غذاهایی باعث بالا رفتن قند خون و دیابت می‌شوند؟
در زیر غذاهایی که می‌توانند باعث بالا رفتن قند خون و خطر این بیماری شوند را شرح می‌دهم:
غذاهای حاوی کربوهیدرات‌های ساده و قندهای مصرفی بالا، نظیر نوشابه‌های گازدار شکری، شیرینی‌جات، آب‌میوه‌های پکتینی و غذاهای پر از نشاسته مانند نان سفید و ماکارونی، می‌توانند باعث افزایش سریع قند خون شوند. همچنین، غذاهایی با چربی‌های ترانس، نظیر بعضی از مواد ژله‌ای و تنقلات پخته‌شده، خطر دیابت را افزایش می‌دهند.
مصرف بیش از حد این غذاها، به خصوص بدون توازن با ورزش و فعالیت فیزیکی، می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را بالا ببرد.
روش‌هایی درمان یا کنترل دیابت
برای درمان یا کنترل این بیماری ، روش‌های مختلفی وجود دارد. این روش‌ها بر اساس نوع بیماری ، شدت بیماری و نیازهای جسمانی فرد متغیر است. در زیر برخی از روش‌های عمده برای درمان و کنترل این بیماری آورده شده است:
- تزریق انسولین: برای افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و برخی از مبتلایان به دیابت نوع 2 که نیاز به انسولین دارند. انسولین می‌تواند با سرنگ، قلم یا پمپ تزریق شود.
- داروهای خوراکی: برای کنترل دیابت نوع 2. مانند متفورمین، سولفونیل‌اوره‌ها و DPP-4 مهارکننده‌ها.
- تغییرات سبک زندگی: شامل رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و کاهش وزن.
- مانیتورینگ یا پایش قند خون: با استفاده از دستگاه‌های قند سنج خانگی یا سیستم‌های مانیتورینگ مداوم گلوکز.
- پمپ‌های انسولین: برای تزریق مداوم انسولین به بدن.
- GLP-1 رسپتور آگونیست‌ها: داروهایی که به تحریک ترشح انسولین و کاهش قند خون کمک می‌کنند.
- درمان‌های جدید و تکنولوژی‌ها: مانند سیستم‌های مدیریت قند خون مداوم یا سلول‌های پانکراس مصنوعی.
- جراحی: در برخی موارد، جراحی وزن یا جراحی متابولیک می‌تواند برای افرادی که به دیابت نوع 2 مبتلا هستند و وزن زیادی دارند، مناسب باشد.
همواره باید با پزشک یا تیم مراقبت خود مشورت کرد تا بهترین روش درمانی را انتخاب و پیگیری کنید.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت هستند؟
خانواده‌هایی که تاریخچه این بیماری را دارند، بیشتر در خطر هستند. همچنین، افراد چاق، کم‌تحرک یا دارای فشار خون بالا به خصوص در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 هستند. سن نیز یک فاکتور مهم است؛ افراد با سن بالاتر خطر بیشتری دارند.
برخی از گروه‌های نژادی و قومی، مانند افراد آفریقایی-آمریکایی، هیسپانیک‌ها، افراد آسیایی-آمریکایی و بومی‌های آمریکا نیز خطر بالاتری نسبت به دیگران دارند. همچنین، زنانی که به دیابت حاملگی مبتلا شده‌اند در آینده خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 دارند.
آیا باردار شدن برای زنان مبتلا به دیابت خطرناک است؟
بارداری برای زنان مبتلا به این بیماری می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و خطرات خاصی دارد. زنان با دیابت که قصد دارند بچه داشته باشند باید به خصوص مراقب سطح قند خون خود باشند، زیرا قند خون بالا می‌تواند به مشکلات جدی در جنین و همچنین مشکلات زمان زایمان ایجاد کند. برخی از این مشکلات شامل نقایص مادرزادی، وزن زایمان بالا و خطر زایمان زودرس است.
همچنین، مادران مبتلا به این بیماری ممکن است خطر بالاتری از ابتلا به فشار خون بالا در طول بارداری داشته باشند. با این حال، با مراقبت مناسب و مدیریت دقیق دیابت، بسیاری از این خطرات می‌توانند کاهش یابند. بنابراین، زنان با دیابت که بخواهند باردار شوند باید به صورت نزدیک با تیم مراقبتی خود مشورت و همکاری کنند.
عدم درمان دیابت چه مشکلاتی به دنبال دارد؟
عدم درمان مناسب این بیماری می‌تواند به مشکلات جدی و جان آور منجر شود. قند خون بالا در مدت طولانی می‌تواند باعث آسیب به رگ‌ها، اعصاب، کلیه‌ها، چشم‌ها، قلب و سایر ارگان‌های حیاتی بدن شود. این می‌تواند منجر به اختلالات بینایی، نارسایی کلیوی، اختلالات عصبی، مشکلات قلبی و عروقی، اختلال در ترشح انسولین و حتی از دست دادن اندام‌ها شود.
همچنین، مبتلایان به این بیماری که درمان مناسب ندارند خطر بروز عفونت‌ها، مشکلات پوستی و سایر مشکلات جانبی را نیز دارند. به همین دلیل، کنترل و مدیریت این بیماری برای جلوگیری از این مشکلات و حفظ سلامت و کیفیت زندگی افراد مبتلا ضروری است.
بهترین رژیم غذایی دیابت چیست؟
رژیم غذایی مناسب برای مبتلایان به این بیماری باید به کنترل سطح قند خون، حفظ وزن سالم و پیشگیری از مشکلات قلبی-عروقی کمک کند. بهترین رژیم‌های غذایی برای دیابت از مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات تازه، و کاهش کربوهیدرات‌های ساده و قندهای مصرفی مانند نوشابه‌ها و شیرینی‌جات تشکیل شده‌اند.
پروتئین‌های سالم از منابع مانند ماهی، مرغ، لوبیا، نخود و اجتناب از چربی‌های اشباع شده و ترانس هم مهم است. همچنین، مصرف نمک باید کاهش یابد تا از فشار خون بالا جلوگیری شود. در کل، توصیه می‌شود که با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا یک برنامه غذایی مخصوص و شخصی‌سازی شده برای نیازهای خاص خود طراحی کنید.
عوارض دیابت چیست؟
این بیماری می‌تواند باعث پیدایش عوارض جدی و طولانی مدت شود اگر به طور مناسب کنترل نشود. در زیر، عوارض اصلی ناشی از این بیماری آورده شده‌اند:
- آسیب عروقی و قلبی: افزایش خطر بیماری‌های قلبی، سکته قلبی، سکته مغزی و آسیب به عروق کوچک و بزرگ.
- رتینوپاتی (آسیب به چشم): عارضه شایع در مبتلایان به این بیماری که می‌تواند به کوری منجر شود.
- نفروپاتی (آسیب به کلیه‌ها): که می‌تواند منجر به نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه شود.
- نوروپاتی (آسیب به اعصاب): که می‌تواند باعث خراش، حساسیت کم یا بی‌حسی در اندام‌ها، به ویژه در پاها، شود.
- آسیب به پاها: به دلیل نوروپاتی و آسیب عروقی، زخم‌ها و عفونت‌های پا می‌توانند تشدید شوند و در موارد شدید به قطع اندام منجر شود.
- عوارض پوستی: مانند عفونت‌ها، خشکی، و خارش.
- استئوپوروز: افزایش خطر شکستگی استخوان.
- بیماری‌های دهان: نظیر عفونت‌ها، پریودونتیت (التهاب بافت‌های اطراف دندان).
- اختلال در ترشح هورمون‌ها و تعادل الکترولیتی: که می‌تواند باعث مشکلات جدی در فعالیت‌های مختلف بدن شود.
- اختلالات جنسی: نظیر اختلال نعوظ یا خشکی واژینال.
برای جلوگیری از این عوارض، مدیریت مناسب سطح قند خون، پایش دوره‌ای و مراقبت‌های پزشکی منظم بسیار مهم است.
نتیجه گیری
دیابت یک بیماری مزمن است که اگر درمان و کنترل مناسبی نداشته باشد، می‌تواند بر سلامت فرد تاثیرات جدی و ماندگاری داشته باشد. اتخاذ رویه‌های سالم غذایی، ورزش منظم و پیگیری‌های پزشکی برای مدیریت این بیماری حیاتی است. افزایش آگاهی و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند بسیاری از عوارض جانبی را کاهش دهد.
سوال متداول
دیابت نوع 1 قابل درمان نیست، اما با تزریق انسولین قابل کنترل است. دیابت نوع 2 هم در بسیاری از موارد با رژیم غذایی، ورزش و داروهای خوراکی قابل کنترل است.
مصرف بیش از حد شکر به تنهایی این بیماری را ایجاد نمی‌کند، اما به افزایش وزن کمک می‌کند که یک فاکتور خطر برای دیابت نوع 2 است.
مدیریت مناسب قند خون می‌تواند از عوارض جدی و طولانی مدت ناشی از این بیماری مانند آسیب به چشم، کلیه، قلب و اعصاب جلوگیری کند.
خیر، این بیماری می‌تواند در افراد با وزن نرمال نیز رخ دهد. اما اضافه وزن و چاقی فاکتورهای خطر مهمی برای دیابت نوع 2 هستند.
بله، ورزش به بهبود حساسیت به انسولین و کنترل قند خون کمک می‌کند و جزء مهمی از طرح درمانی این بیماری است.
منابع :
cdc.gov
