در دوران بارداری، بدن زن به تغییرات فیزیولوژیک بسیاری پاسخ می‌دهد که اغلب باعث می‌شود موارد پیچیده‌ای مانند دیابت بارداری پدید آید. این نوع دیابت، که متمایز از دیابت نوع 2 است، زمانی رخ می‌دهد که بدن به دلیل تغییرات هورمونی طی بارداری، نمی‌تواند به صورت کافی انسولین تولید یا استفاده کند. عوارض مرتبط با این شرایط می‌تواند بر سلامت مادر و جنین تأثیر بگذارد، از جمله افزایش وزن نوزاد.
برای مقابله با این وضعیت و کاهش خطرات آن، مدیریت قند خون از طریق رژیم غذایی مناسب و راه‌های مختلف کاهش وزن از اهمیت بالایی برخوردار است. با درک بهتر از دیابت بارداری و راه‌های مدیریت آن، می‌توان به سلامت بهتری در دوران بارداری دست یافت.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت یا گسترش‌یافتگی قند در بارداری، یک نوع اختلال قند خون است که در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. این نوع از دیابت معمولاً در نیمه‌ی دوم بارداری ظاهر می‌شود و با پایان بارداری معمولاً از بین می‌رود. به عبارت دیگر، زنانی که قبل از بارداری دیابت نداشته‌اند، اما در طول بارداری قند خون بالا می‌رود، مبتلا به دیابت بارداری می‌شوند.
چرا فرد به دیابت بارداری مبتلا می‌شود؟
موارد متعددی باعث می‌شوند که زنان در طول بارداری به دیابت مبتلا شوند. عوامل زیر می‌توانند در افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری نقش داشته باشند:
- تغییرات هورمونی: در طول بارداری، پلاسنتا هورمون‌هایی تولید می‌کند که باعث می‌شوند بدن مقاومت بیشتری نسبت به اثرات انسولین نشان دهد. این موضوع می‌تواند باعث افزایش قند خون شود.
- کاهش تولید یا استفاده از انسولین: در برخی زنان، پانکراس ممکن است به اندازه‌ی کافی انسولین تولید نکند یا بدن نتواند به درستی از انسولین استفاده کند، که هر دو موضوع می‌تواند به دیابت بارداری منجر شود.
- چاقی: وزن زیاد قبل از بارداری می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد.
- سن: زنان بیش از 25 سال دارای خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت بارداری هستند.
- تاریخچه خانوادگی: وجود تاریخچه‌ی دیابت در خانواده می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد.
- نژاد و قوم: زنان از برخی نژادها و قومیت‌ها، مانند آسیایی، آفریقایی، هیسپانیک، و سرخ‌پوستان، دارای خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری هستند.
- تاریخچه دیابت بارداری: زنانی که در بارداری‌های قبلی به دیابت بارداری مبتلا شده‌اند، خطر بالاتری برای ابتلا مجدد در بارداری‌های بعدی دارند.
- ولادت یک نوزاد با وزن زیاد: زنانی که قبلاً نوزادی با وزن بیش از 4 کیلوگرم زایمان کرده‌اند، دارای خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری در بارداری‌های بعدی هستند.
- فشار خون بالا: زنان با فشار خون بالا یا بیماری‌های مرتبط با فشار خون دارای خطر ابتلا به دیابت بارداری هستند..
- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک: این شرط می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد
- قند خون مرزی: زنانی که سابقه قند خون مرزی دارند، خطر ابتلا به دیابت بارداری را دارند.
علائم دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری ممکن است با علائم محدود یا بدون هیچ علامتی بروز کند. با این حال، برخی از زنان ممکن است تجربه علائمی مشابه دیابت نوع 1 یا نوع 2 داشته باشند. این علائم شامل:
- افزایش ترشحات ادراری (پلی‌یوریا): بدن سعی می‌کند اضافه قند را از خون از طریق ادرار خارج کند، که می‌تواند به افزایش حجم ادرار منجر شود.
- تشنگی شدید (پلی‌دیپسیا): افزایش ادرار می‌تواند منجر به تشنگی شدید شود، و این یک حلقه موازی ایجاد می‌کند که در آن زنان بیشتر مایع مصرف می‌کنند و سپس بیشتر ادرار می‌کنند.
- خستگی: بدن نمی‌تواند به طور مناسب از گلوکز به عنوان منبع انرژی استفاده کند، که می‌تواند منجر به احساس خستگی شود.
- تغییر وزن: برخی زنان ممکن است بدون دلیل واضحی وزن کم کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است وزن زیادی کسب کنند.
- تورم در انگشتان و پاها: همچنین ممکن است بروز کند، اگرچه این می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات دیگری در طول بارداری نیز باشد.
- خشکی پوست یا وجود عفونت‌ها: بالا بودن قند خون می‌تواند به خشکی پوست منجر شود یا خطر ابتلا به عفونت‌های قارچی را افزایش دهد.
- مشکلات دید: بالا بودن قند خون می‌تواند تغییرات موقتی در وضوح دید ایجاد کند.
با این حال، بسیار مهم است که در نظر داشته باشید که بسیاری از زنان ممکن است هیچ یک از این علائم را تجربه نکنند. بنابراین، آزمون‌های روتینی که در طول بارداری انجام می‌شوند بسیار مهم هستند تا مطمئن شویم که دیابت تشخیص داده شده و به درستی مدیریت می‌شود.
ما با شما تماس خواهیم گرفت.
برای دریافت مشاوره و رزرو نوبت فرم زیر را پر کنید تا مشاوران ما در اولین فرصت با شما تماس بگیرد.
تماس باما
عوارض دیابت بارداری برای جنین و مادر
دیابت بارداری می‌تواند تأثیرات منفی روی هم و جنین و هم مادر داشته باشد اگر به درستی کنترل نشود. در ادامه به برخی از این عوارض پرداخته می‌شود:
برای جنین
- وزن بالای تولد: موسوم به ماکروزومیا، که ممکن است منجر به مشکلات در زمان زایمان یا نیاز به سزارین شود.
- هیپوگلیسمی پس از تولد: قند خون پایین بلافاصله پس از تولد می‌تواند در نوزادهای مادران مبتلا به دیابت رخ دهد.
- جلوگیری از تنفس: نوزاد ممکن است مشکلات تنفسی تجربه کند.
- زردی: افزایش خطر ابتلا به زردی پس از تولد.
- افزایش خطر دیابت نوع 2: در طول زندگی.
- ترمیم نشده قلبی و مشکلات ادراکی: افزایش خطر تشکیل عیوب خلقی، به ویژه در قلب و اندام‌های ادراکی.
برای مادر
- زایمان سزارین: بالا بودن وزن نوزاد ممکن است منجر به نیاز به زایمان سزارین شود.
- پره‌اکلامپسیا: یک حالت فشار خون بالا و بروز آسیب به عضلانی مثل کبد و کلیه در طول دومین نیمه از بارداری.
- خطر افزایش دیابت نوع 2: زنانی که دیابت بارداری داشته‌اند، خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 در طول زندگی خود دارند.
- مشکلات زایمان: نظیر زایمان زودرس یا وزن پایین به هنگام تولد.
چطور از ابتلا به دیابت بارداری جلوگیری شود؟
جلوگیری کامل از دیابت بارداری ممکن نیست، زیرا بسیاری از عوامل خطر، مانند وراثت، قابل کنترل نیستند. ولی برخی راه‌ها و راهکارها وجود دارند که می‌توانند کمک کنند خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهند:
- وزن مناسب قبل از بارداری: اگر قبل از بارداری وزن زیادی دارید، سعی کنید کمی وزن کاهش دهید. کاهش حتی مقدار کمی وزن می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را کاهش دهد.
- تغذیه‌ی متعادل: مصرف یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی می‌تواند به حفظ قند خون در حالت مناسب کمک کند. از مواد غذایی کم چرب، پر فیبر و حاوی پروتئین به میزان مناسب استفاده کنید.
- ورزش: فعالیت بدنی منظم می‌تواند به متابولیسم گلوکز کمک کند و قند خون را در محدوده ایده‌آل نگه دارد. با مشاوره با پزشک خود، برنامه ورزشی مناسب برای خود ایجاد کنید.
- مصرف دارو به درستی: اگر قبل از بارداری داروهایی مصرف می‌کنید، با پزشک خود مشورت کنید تا اطمینان حاصل شود که آن‌ها برای بارداری امن هستند و خطر دیابت بارداری را افزایش نمی‌دهند.
- کنترل قند خون: اگر پیش از بارداری دیابت دارید، مطمئن شوید که قند خون شما تحت کنترل است قبل از آنکه باردار شوید.
- اجتناب از مصرف زیاد قند و نوشیدنی‌های شیرین: محدود کردن مصرف آن‌ها می‌تواند به جلوگیری از افزایش وزن و افزایش قند خون کمک کند.
- مراقبت‌های پزشکی منظم: اگر در خطر ابتلا به دیابت بارداری هستید، با پزشک خود مشورت کنید و آزمون‌های منظم قند خون را انجام دهید
چطور می‌توان دیابت بارداری را تشخیص داد؟
تشخیص دیابت بارداری معمولاً با استفاده از آزمایش‌های خاصی که در طول دوران بارداری انجام می‌شوند، صورت می‌گیرد. این آزمایش‌ها به شرح زیر است:
- آزمایش تحمل گلوکز یک ساعته: این آزمایش معمولاً بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری انجام می‌شود. در این آزمایش، زن باید یک محلول شیرین حاوی 50 گرم گلوکز بنوشد و یک ساعت بعد از آن نمونه‌ای از خون از وی گرفته می‌شود. اگر میزان قند خون بیشتر از حد معینی باشد (معمولاً بیش از 130 یا 140 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر)، زن باید به آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته ارجاع داده شود.
- آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته: این آزمایش با نوشیدن یک محلول شیرین حاوی 100 گرم گلوکز انجام می‌شود. سپس، نمونه‌های خون در زمان‌های مختلف، معمولاً هر ساعت برای سه ساعت گرفته می‌شود. اگر دو یا بیشتر از نتایج آزمایش‌ها بالاتر از معیار‌های معین باشد، دیابت تشخیص داده می‌شود.
- آزمایش هموگلوبین A1c: گاهی اوقات، پزشک ممکن است تصمیم به انجام این آزمایش بگیرد، که نشان‌دهنده میزان قند خون میانگین در سه تا چهار ماه گذشته است. اگرچه این آزمایش معمولاً برای تشخیص دیابت نوع 1 یا نوع 2 استفاده می‌شود، در برخی موارد ممکن است برای ارزیابی دیابت بارداری نیز مفید باشد.
آیا دیابت بارداری قابل درمان است؟
دیابت بارداری قابل “مدیریت” است، نه حتماً قابل “درمان”. معنای این است که اگرچه نمی‌توان دیابت بارداری را به طور کامل حذف کرد، اما با رعایت مراقبت‌های مناسب و تغییرات در سبک زندگی، می‌توان میزان قند خون را در محدوده ایده‌آل نگه داشت و از عوارض ناشی از آن بر جنین و مادر جلوگیری کرد.
رویکردهای اصلی برای مدیریت دیابت بارداری عبارتند از:
- رژیم غذایی: با مشاوره با یک متخصص تغذیه، یک رژیم غذایی مناسب و متعادل تهیه می‌شود که به کنترل میزان قند خون کمک می‌کند.
- ورزش و فعالیت بدنی: ورزش منظم می‌تواند به کنترل قند خون و حفظ وزن مناسب کمک کند.
- مصرف انسولین: در برخی موارد، ممکن است نیاز به مصرف انسولین باشد تا میزان قند خون را در محدوده ایده‌آل نگه دارد.
- آزمایش‌های منظم: بررسی میزان قند خون به صورت منظم به شما کمک می‌کند تا بفهمید آیا میزان قند خون شما در محدوده مطلوب است یا خیر.
- آموزش‌ها و مراقبت‌های پزشکی: فهمیدن در مورد دیابت بارداری، علائم، عوارض و روش‌های مدیریت آن می‌تواند به مدیریت بهتر این حالت کمک کند.
دیابت بارداری معمولاً پس از زایمان به طور طبیعی منجر به بهبود می‌شود، اما زنانی که به دیابت بارداری مبتلا شده‌اند، در آینده خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 دارند. بنابراین، پیگیری‌های منظم پس از زایمان و ادامه رعایت سبک زندگی سالم اهمیت زیادی دارد.
سوالات متداول
بله، دیابت بارداری با دیابت نوع 1 و نوع 2 متفاوت است. دیابت بارداری فقط در دوران بارداری اتفاق می‌افتد و معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود، در حالی که دیابت نوع 1 و نوع 2 بیماری‌های مزمنی هستند که بر اساس علل و پاتوژنز متفاوت‌اند.
بله، ورزش کردن در طول دیابت بارداری می‌تواند امن و حتی توصیه شود، ولی با مشاوره پزشک و انتخاب فعالیت‌های مناسب. ورزش کمک می‌کند به کنترل میزان قند خون و حفظ وضعیت سلامتی کلی.
بستگی به میزان قند خون شما دارد. برخی از زنان نیاز به تزریق انسولین در دوران دیابت بارداری دارند تا قند خون را کنترل کنند، در حالی که دیگران با رژیم غذایی و ورزش می‌توانند موفق باشند. مشاوره با پزشک متخصص ضروری است.
برای مدیریت میزان قند خون در حین بارداری، باید رژیم غذایی متعادل و منظم رعایت کنید، ورزش منظم و معتدل انجام دهید و در صورت نیاز با مشاوره پزشک، دارو یا انسولین استفاده کنید.
پس از زایمان، زنانی که به دیابت بارداری مبتلا بوده‌اند باید حدود 6 تا 12 هفته پس از زایمان قند خون را بررسی کنند. بعد از آن، توصیه می‌شود که سالانه یا حداقل هر 3 سال یک بار قند خون را چک کنند تا از وضعیت خود آگاه باشند.
جمع بندی
دیابت بارداری یک حالت موقت از دیابت است که در طول بارداری پدید می‌آید و می‌تواند بر سلامت مادر و جنین تأثیر گذار باشد. این وضعیت به دلیل تغییرات هورمونی طی بارداری رخ می‌دهد. ورزش و یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به انسولین باشد. پس از زایمان، تست‌های قند خون می‌تواند کمک کند تا مطمئن شویم قند خون به حالت طبیعی بازگشته است و ریسک دیابت در آینده کاهش یابد.
