در دنیای مدرن امروز، بیماری‌های مزمن مثل بیماری‌های قلبی-عروقی به سرعت به یکی از اصلی‌ترین علل مرگ و میر در جوامع مختلف تبدیل شده‌اند. از مهمترین دلایل این موضوع، کلسترول بالا است. کلسترول، لیپیدی است که به طور طبیعی در بدن تولید می‌شود و بدن برای ساخت هورمون‌ها، ویتامین D و دیگر مواد ضروری به آنها نیاز دارد.
اما کلسترول می‌تواند باعث تشکیل پلاک در رگ‌های خونی و بیماری‌های قلبی شود. بنابراین، درمان و کنترل سطح کلسترول ضروری است.
چربی خون چیست؟
چربی خون به مجموعه‌ای از مواد چرب که در خون موجود هستند، اشاره دارد. این مواد چربی شامل:
- کلسترول: یک ماده چرب که به طور طبیعی در کبد تولید می‌شود و بدن به آن برای ساخت هورمون‌ها، ویتامین D و دیگر مواد مهم نیاز دارد. کلسترول در خون توسط دو نوع لیپوپروتئین حمل می‌شود: LDL (کلسترول بد) و HDL (کلسترول خوب).
- تری‌گلیسرید: نوعی چربی است که بدن از غذاهای مصرفی کسب یا در کبد تولید می‌کند. بالا بودن سطح تری‌گلیسرید می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
- لیپوپروتئین‌ها: پروتئین‌هایی که به حمل و نقل چربی‌ها در خون کمک می‌کنند. LDL و HDL دو نوع مهم از این لیپوپروتئین‌ها هستند.
وقتی مردم از “چربی خون” یا “فت لیپیدی” صحبت می‌کنند، معمولاً به مجموعه‌ای از آزمایش‌های خون اشاره دارند که سطح کلسترول کل، کلسترول LDL، کلسترول HDL و تری‌گلیسرید را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش‌ها به ارزیابی خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی کمک می‌کنند.
چرا کلسترول بالا می‌رود؟
کلسترول بالا یا هایپرکولسترولمی ممکن است به دلیل مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، تغذیه‌ای و سبک زندگی به وجود آید.
- تغذیه: مصرف غذاهای حاوی چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس می‌تواند کلسترول خون را افزایش دهد. این چربی‌ها عمدتاً در گوشت‌ها، لبنیات چرب و برخی از روغن‌های گیاهی وجود دارند.
- ژنتیک: خانوادگی بودن کلسترول بالا، یک اختلال ژنتیکی است که می‌تواند باعث کلسترول بالا شود.
- وزن: چاقی ممکن است کلسترول بد (LDL) را افزایش و کلسترول خوب (HDL) را کاهش دهد.
- فعالیت فیزیکی: عدم ورزش منظم می‌تواند در افزایش و کاهش کلسترول بد (LDL) و کلسترول خوب (HDL) موثر است.
- سن و جنس: با افزایش سن، احتمال خطر بالارفتن کلسترول وجود داد. زنان قبل از یائسگی، معمولاً کلسترول کل کمتری نسبت به مردان دارند. اما پس از یائسگی، کلسترول زنان ممکن است افزایش یابد.
- سیگار: کشیدن سیگار می‌تواند کلسترول بد (LDL) را افزایش دهد و کلسترول خوب (HDL) را کاهش دهد.
- بیماری‌های دیگر: بیماری‌هایی مانند دیابت می‌توانند باعث افزایش کلسترول خون شوند.
- داروها: برخی داروها از جمله داروهای هورمون‌های استروژن، برخی از داروهای کنترل فشار خون و داروهای ضد ویروس می‌توانند سطح کلسترول را افزایش دهند.
عوارض کلسترول بالا چیست؟
کلسترول بالا اگر به مدت طولانی نادیده گرفته شود ممکن است منجر به مشکلات جدی‌تری بشود این عوارض عبارتند از:
- آترواسکلروز: وقتی کلسترول خون بالا می‌رود، کلسترول می‌تواند روی دیواره‌های رگ‌های خونی تجمع پیدا کند و پلاک‌های چربی را شکل دهد. این پلاک‌ها باعث تنگ شدن رگ‌ها و کاهش جریان خون می‌شوند، به این عارضه آترواسکلروز یا تصلب شریان‌ها می‌گویند۔
- بیماری‌های قلبی: تنگ یا مسدود شدن شریان‌های کرونر (شریان‌هایی که به قلب خون می‌رسانند) می‌تواند منجر به درد قلب یا آنژین و حمله قلبی شود.
- سکته مغزی: اگر یک پلاک چربی در یکی از شریان‌های مغزی شکسته شود یا مسدود شود سکته مغزی رخ می‌دهد.
- فشار خون بالا: تنگ شدن شریان‌ها که به علت افزایش کلسترول ایجاد می‌شود یکی از دلایل فشار خون بالا است.
- بیماری‌های دیگر عروق: کلسترول بالا می‌تواند به بیماری‌های دیگری در شریان‌ها از جمله بیماری‌های عروق محیطی و درد در پاها هنگام راه رفتن منجر شود.
- کاهش جریان خون به پاها: افزایش کلسترول منجر به عارضه ای مانند زخم‌های پا و در موارد شدید، انگشت‌های پای مرده می‌شود.
میزان طبیعی کلسترول خون چقدر است؟
میزان کلسترول در خون به میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) اندازه‌گیری می‌شود.
کلسترول کل
- ایده‌آل: کمتر از 200 mg/dL
- مرزی یا بالاتر: 200 تا 239 mg/dL
- بالا: 240 mg/dL یا بیشتر
کلسترول LDL (کلسترول بد)
- ایده‌آل: کمتر از 100 mg/dL
- مرزی: 100 تا 129 mg/dL
- متوسط به بالا: 130 تا 159 mg/dL
- بالا: 160 تا 189 mg/dL
- خیلی بالا: 190 mg/dL یا بیشتر
کلسترول HDL (کلسترول خوب)
- کم: کمتر از 40 mg/dL برای مردان و کمتر از 50 mg/dL برای زنان
- بالا (خوب است): 60 mg/dL یا بیشتر
تری‌گلیسرید
- ایده‌آل: کمتر از 150 mg/dL
- مرزی: 150 تا 199 mg/dL
- بالا: 200 تا 499 mg/dL
- خیلی بالا: 500 mg/dL یا بیشتر
ما با شما تماس خواهیم گرفت.
برای دریافت مشاوره و رزرو نوبت فرم زیر را پر کنید تا مشاوران ما در اولین فرصت با شما تماس بگیرد.
تماس باما
علائم کلسترول بالا چیست؟
کلسترول بالا به طور معمول هیچ علامت خاصی ندارد. این موضوع باعث بی اطلاعی افراد از بالا بودن کلسترول خون تا زمانی که آزمایش خون انجام دهند یا با عارضه ی جدی رخ دهد، می‌شود. اگرچه کلسترول بالا خود به تنهایی هیچ علامت خاصی ندارد اما اگر باعث تشکیل پلاک در رگ‌ها شود (آترواسکلروز)، علائم زیر بروز می کند:
- درد قلب یا آنژین: ناشی از کاهش جریان خون به قلب به دلیل تنگ شدن یا مسدود شدن شریان‌های کرونر.
- سکته قلبی: اگر یک پلاک چربی در یکی از شریان‌های قلبی مسدود شود.
- درد در پاها هنگام راه رفتن: ناشی از کاهش جریان خون به عضلات پا به دلیل تنگ شدن شریان‌های محیطی۔
- سکته مغزی: اگر جریان خون به قسمتی از مغز کاهش پیدا کند یا متوقف شود.
همچنین در بعضی از افراد با سطوح کلسترول خیلی بالا، ممکن است توده‌های چربی‌ای به نام زانتوم در پوست به ویژه در دور چشم‌ها، مچ دست، زانوها یا پاشنه‌ها ظاهر شود.
روش تشخیص کلسترول بالا چیست؟
تنها راه مطمئن برای تشخیص سطح کلسترول در خون، انجام آزمایش خون است. به دلیل اینکه کلسترول بالا هیچ علامت خاصی ندارد، بسیاری از افراد ممکن است سال‌ها بدون آگاهی از وضعیت خود با کلسترول بالا زندگی کنند. در نتیجه، آزمایش‌های منظم و پیشگیری از افزایش کلسترول اهمیت زیادی دارد.
روند معمولی برای تشخیص کلسترول به شرح زیر است:
- پروفایل لیپید (آزمایش کلسترول خون): این آزمایش به اندازه‌گیری چهار عنصر اصلی یعنی کلسترول کل، کلسترول LDL (بد), کلسترول HDL (خوب) و تریگلیسریدها در خون می‌پردازد۔
- ناشتا: بسیاری از آزمایشگاه‌ها ممکن است بخواهند که قبل از آزمایش برای مدت 9 تا 12 ساعت ناشتا بود. این به دست آوردن نتایج دقیق‌تر کمک می‌کند.
- توصیه‌های عمومی: اغلب توصیه می‌شود که افراد بزرگتر از 20 سال هر پنج سال یکبار حداقل آزمایش تشخیص بالا بودن کلسترول را انجام دهند. ر صورت بالا بودن ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی یا بالا بودن سطح کلسترول یا تری‌گلیسرید، پزشک ممکن است توصیه کند که فاصله‌های آزمایش کمتر شود.
- بررسی نتایج: پس از انجام آزمایش، پزشک با بررسی نتایج آن، توصیه‌هایی برای درمان یا تغییرات در سبک زندگی ارائه می‌دهد. این ممکن است شامل تغییرات در رژیم غذایی، ورزش، کاهش وزن یا مصرف داروهای خاص برای کاهش کلسترول باشد.
روش‌های پیشگیری از کلسترول بالا
پیشگیری از کلسترول بالا نقش مهمی در جلوگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی دارد.
تغذیه سالم:
- کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس. این چربی‌ها معمولاً در گوشت‌های قرمز، محصولات لبنی پرچرب و بعضی از روغن‌ها وجود دارند.
- افزایش مصرف چربی‌های غیر اشباع مانند چربی موجود در ماهی، آجیل و برخی روغن‌ها مانند زیتون.
- مصرف مواد غذایی حاوی فیبر غذایی، مانند سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات و غلات کامل.
- محدود کردن مصرف نمک و چربی‌ها.
- جایگزین کردن گوشت قرمز با ماهی، مرغ یا حبوبات.
- ورزش و تحرک بدنی: ورزش کردن به صورت منظم، مانند قدم زدن، دویدن یا شنا به کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک می‌کند. باید سعی شود هفته‌ای حداقل 150 دقیقه فعالیت ورزشی متوسط یا 75 دقیقه فعالیت ورزشی شدید انجام داد.
- کاهش وزن: کاهش وزن می‌تواند به بهبود سطح کلسترول خون کمک کند.
- کاهش مصرف الکل: مصرف الکل باید محدود و کنترل شده باشد۔
- ترک سیگار: ترک سیگار می‌تواند به افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) کمک کند.
- مصرف داروها: در برخی موارد، تغییرات در سبک زندگی به تنهایی کافی نیست و پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش کلسترول تجویز کند.
- جلوگیری از استرس: استرس می‌تواند به افزایش کلسترول بیانجامد
روش‌های درمان کلسترول بالا چیست؟
تغییرات در سبک زندگی
- رژیم غذایی: مصرف چربی‌های کمتر، خصوصاً چربی‌های اشباع شده و ترانس، و افزایش فیبر در غذا می‌تواند کلسترول کاهش دهد. همچنین، مصرف محصولات حاوی استرول‌ها و استانول‌های نباتی مثل برخی مارگارین‌ها نیز می‌تواند مفید باشد.
- ورزش: ورزش منظم می‌تواند کلسترول کل و LDL (بد) را کاهش دهد و HDL (خوب) را افزایش دهد.
- کاهش وزن: حتی کاهش وزن معتدل هم می‌تواند در کاهش کلسترول موثر باشد.
داروها
- استاتین‌ها: این دسته از داروها مانند آتورواستاتین، روزوواستاتین و سیمواستاتین، محبوب‌ترین داروها برای کاهش کلسترول است۔
- رزین‌ها: مانند کولستیرامین، که با جذب چربی‌ها در روده به کاهش آنها در خون کمک می‌کند.
- نیاسین ویتامینB3: به مقادیر بالا می‌تواند کلسترول را کاهش دهد.
- تریگلیسریدها: داروهایی مانند فیبرات‌ها (فنوفیبرات) می‌تواند سطح تریگلیسریدها را کاهش دهد.
- داروهای جدید: مانند داروهای PCSK9 inhibitors که با مداخله در فرایند متابولیک کلسترول در کبد عمل می‌کند.
درمان‌های دیگر
- افزودنی‌های غذایی و مکمل‌ها: بعضی از افزودنی‌های غذایی و مکمل‌ها مانند اسید چرب امگا-3، بذر کتان و نیاسین می‌توانند در کاهش کلسترول موثر باشد.
- فرآورده‌های نباتی: استرول‌ها و استانول‌های نباتی که در برخی از مارگارین‌ها و نوشیدنی‌های سویا وجود دارد می‌تواند کلسترول را کاهش دهد.
درمان کلسترول بالا با طب سنتی
گیاهان دارویی
- زرشک: غنی از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها است که به شکل موثری در کاهش کلسترول مفید است۔
- کتان: بذر کتان حاوی اسید چرب امگا-3 است که می‌تواند کلسترول را کاهش دهد.
- چای سبز: پلی‌فنل‌های موجود در چای سبز کمک می‌کند میزان کلسترول را تعادل بخشد.
- سیر: سیر دارویی است که می‌تواند کلسترول و فشار خون را کاهش دهد.
رژیم غذایی
- رژیم سبک و معتدل: باید از خوردن غذاهای سنگین و چرب در شب خودداری شود.
- مصرف آب: مصرف کافی آب در روز برای کمک به دفع سموم از بدن موثر است۔
توصیه‌های عمومی
- مدیریت استرس: کاهش استرس با تمرین‌های تنفسی، یوگا یا مدیتیشن ۔
- ورزش: حرکت و ورزش منظم برای تقویت سلامت قلبی و عروقی.
روتین روزانه برای افراد با کلسترول بالا
افرادی که با مشکل کلسترول بالا مواجه هستند می‌توانند با ایجاد یک روتین سالم و منظم در زندگی به کنترل و کاهش این مشکل کمک کنند. در اینجا یک نمونه از روتین روزانه برای این افراد آورده شده است:
- بیدار شدن با یک لیوان آب گرم: این کار به تحریک معده و کلیه‌ها کمک می‌کند.
- حرکت و ورزش: 30 دقیقه پیاده‌روی سریع، یوگا، استرچینگ یا هر نوع فعالیت ورزشی که به دلخواه است.
- صبحانه: مصرف یک صبحانه متعادل با پروتئین‌ها، چربی‌های سالم و کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات کامل، میوه و تخم‌مرغ.
ظهر
- وعده میان وعده: مانند یک دسته گردو یا آلو یا میوه‌ای مانند سیب.
- ناهار: سینه مرغ یا ماهی، همراه با سبزیجات بخارپز و یک وعده چربی سالم مانند آووکادو یا روغن زیتون.
- استراحت کوتاه: 10 دقیقه مدیتیشن یا تمرین‌های تنفسی برای کاهش استرس.
عصر
- وعده میان وعده: یک لیوان ماست یا سبوس گندم.
- فعالیت بدنی: 15-20 دقیقه پیاده‌روی آرام بعد از ناهار.
- آب مصرف کنید: حداقل 8 لیوان آب در طول روز.
شب
- شام: وعده غذایی سبک با ترکیباتی مانند حبوبات، سبزیجات و چربی‌های سالم.
- استراحت: خواندن یا گوش دادن به موسیقی آرام‌بخش قبل از خواب.
- خواب: باید مطمئن شد که حداقل 7-8 ساعت خواب مفید در طول شبانه روز داشته باشند.
نکات مهم
- دوری از مواد غذایی حاوی چربی‌های اشباع شده و ترانس.
- مصرف منظم امگا-3 از منابعی مانند ماهی و بذر کتان.
- محدود کردن مصرف نمک و قند.
- اجتناب از مصرف الکل یا مصرف معتدل آن.
- کاهش استرس با تمرین‌های تنفسی و مدیتیشن.
سوالات متداول
با یک تست خون ساده، معروف به “پروفایل لیپید” می‌توان میزان کلسترول را چک کرد.
HDL کلسترولی است که به حذف چربی‌ها از رگ‌ها کمک می‌کند در حالی که LDL ممکن است به رسوب چربی در رگ‌ها منجر شود.
رژیم غذایی پرچرب، فعالیت بدنی کم، وزن زیاد و ژنتیک عوامل مؤثر در افزایش کلسترول هستند.
مصرف غذاهای پرفیبر، کاهش چربی‌های اشباع شده و افزایش مصرف ماهی می‌تواند مفید باشد.
تخم‌مرغ منبعی از کلسترول است اما برای اکثر افراد تأثیر چندانی بر کلسترول خون ندارد.
جمع بندی
کلسترول به عنوان یک لیپید موجود در خون، نقش مهمی در سلامت بدن دارد. ولی میزان زیاد آن می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. برخورداری از یک رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و کنترل وزن می‌تواند در کاهش میزان کلسترول خون موثر باشد. افراد دیابتی باید به میزان کلسترول خود اهمیت ویژه‌ای بدهند زیرا خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در آنها بیشتر است.
