کربوهیدراتها ترکیبات آلی هستند که از عناصر کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شدهاند. ساختار اولیه آنها شامل یک گروه الدهید یا کتون و چندین گروه هیدروکسیل است. بنابراین، فرمول عمومی برای کربوهیدراتها Cn(H2O)n میباشد که نشاندهنده آ ن است که از مولکولهایی آب و کربن تشکیل شدهاند.
فهرست مطالب
Toggleساختار کربوهیدراتها
- مونوساکاریدها: سادهترین شکل کربوهیدراتها هستند. این مواد شامل گلوکز، فروکتوز و گالاکتوز میشوند. هر یک از این قندها ساختاری بسیار ساده دارند و میتوانند به تنهایی به عنوان یک منبع انرژی برای بدن استفاده شوند.
- دیساکاریدها: دو مونوساکارید که با یک پیوند گلیکوزیدی به هم متصل شدهاند. دیساکاریدها را شکل میدهند. مثالهایی از این نوع شامل ساکارز (شکر میز)، لاکتوز (شکر شیر) و مالتوز است.
- پولیساکاریدها: بزرگترین کربوهیدراتها که شامل چندین مونوساکارید هستند، با پیوندهای گلیکوزیدی به هم متصل شدهاند. مثالهایی از این نوع شامل نشاسته و سلولز است. نشاسته معمولاً در گیاهان به عنوان ذخیره انرژی استفاده میشود، در حالی که سلولز ساختار اصلی دیوار سلول گیاهان است و توسط انسانها به عنوان منبع فیبر استفاده میشود.
برخی از کربوهیدراتها، مانند فیبر، برای بدن انسان قابل هضم نیستند، اما نقش مهمی در سلامتی گوارش و حفظ سطح قند خونی مناسب دارند.
- اولیگوساکاریدها: اولیگوساکاریدها از چندین (حداکثر 10) واحد مونوساکارید تشکیل شدهاند. برخی از این کربوهیدراتها میتوانند به عنوان پروبیوتیک عمل کنند و به رشد برخی از باکتریهای مفید در روده کمک کنند.
انواع کربوهیدراتها
کربوهیدراتها به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: کربوهیدراتهای ساده و پیچیده. کربوهیدراتهای ساده، که معمولاً به آنها “قندها” یا “شکرها” میگویند، دارای یک یا دو واحد ساختاری ساده هستند. این واحدها سریعاً توسط بدن شکسته و به گلوکز تبدیل میشوند که منبع اصلی انرژی بدن است. چون کربوهیدراتهای ساده سریعاً هضم میشوند، میتوانند به سرعت قند خون را افزایش دهند. اما کربوهیدراتهای پیچیده به دلیل ساختار خاص خود، نیاز به زمان بیشتری برای شکسته شدن و هضم دارند.
این ویژگی باعث میشود تا سرعت افزایش قند خون بعد از مصرف این نوع از کربوهیدراتها کمتر باشد. کربوهیدراتهای پیچیده باعث پایداری گلوکز خون میشوند. غلات کامل مثل برنج قهوهای، جو، و گندم سفید ، سبزیجات مثل کلم، اسفناج و بروکلی ، حبوبات نظیر لوبیا، نخود، و عدس و برخی میوهها مانند سیب، پرتقال و موز از جمله منابع عالی کربوهیدراتهای پیچیده هستند.
لیست کربوهیدارتهای مفید
کربوهیدراتهای مفید، که اغلب در مواد غذایی طبیعی و پرفیبر یافت میشوند، به بهبود سلامت گوارش و تنظیم سطح قند خون کمک میکنند. غلات کامل مانند کینوا، حبوبات مانند لوبیا، نخود، و عدس نیز منابع خوبی از کربوهیدراتهای سالم هستند. سبزیجات، از جمله بروکلی، کلم، و فلفل، و میوههایی مثل سیب، موز، و انگور نیز کربوهیدراتهای مفید را فراهم میکنند.
بذرها و جوانهها مانند جوانه گندم و بذر چیا، گیاهان نشاستهای مانند سیبزمینی و ذرت و حتی برخی از آجیلها مانند گردو و بادام نیز در این دسته جای میگیرند. با این حال، مصرف به اندازهی این مواد غذایی برای جلوگیری از افزایش وزن ناشی از مصرف افراطی کربوهیدرات حیاتی است.
لیست کربوهیدراتهای مضر
کربوهیدراتهای مضر عمدتاً کربوهیدراتهای ساده هستند که به سرعت توسط بدن هضم و به گلوکز تبدیل میشوند، باعث افزایش سریع قند خون و تشنجهای گرسنگی میشوند.
منابع غذایی کربوهیدراتها، شکرهای مصرفی مانند شکر سفید، شکر قهوهای و شربت ذرت بالا فروکتوز، نانهای سفید، بیسکویتها، کیکها و پاستاهای سفید که اغلب از آرد سفید بدون فیبر و مواد مغذی ساخته شدهاند، نوشیدنیهای شیرین شامل نوشیدنیهای گازدار شیرین، آبمیوههای بستهبندی شده و نوشیدنیهای ورزشی که معمولاً شامل مقادیر زیادی شکر هستند و غذاهای فرآوری شده مانند غذاهای آماده، فستفود، سوسیس و همبرگر، همه به عنوان منابع کربوهیدراتهای مضر شناخته شدهاند.
فواید کربوهیدراتها
کربوهیدراتها یکی از اجزای اصلی تغذیه انسان هستند و نقش مهمی در عملکرد بدن دارند.
- منبع انرژی اصلی: کربوهیدراتها منبع اصلی انرژی برای بدن ما هستند. مغز ما نیز برای فعالیتهای خود به گلوکز – یک نوع کربوهیدرات – نیاز دارد.
- کنترل وزن: کربوهیدراتهای پیچیده و سرشار از فیبر، مانند غلات کامل و میوهها، باعث ایجاد احساس سیری و کنترل وزن میشوند.
- سلامت گوارش: فیبرهای حاصل از کربوهیدراتها به سلامت سیستم گوارشی و پیشگیری از بیماریهای روده کمک میکنند.
- کنترل قند خون: کربوهیدراتهای پیچیده به طور یکنواخت و آهسته به گلوکز تبدیل میشوند، که باعث میشود سطح قند خون به طور منظم باقی بماند.
- کاهش خطر بیماریهای قلبی: مصرف کربوهیدراتهای سرشار از فیبر، ممکن است به کاهش خطر بیماریهای قلبی کمک کند، زیرا میتوانند کلسترول بد را کاهش دهد.
- کمک به عملکرد عضلات: برای افرادی که ورزش میکنند، کربوهیدراتها میتوانند به تعادل انرژی کمک کنند و عملکرد عضلات را بهبود بخشند.
ما با شما تماس خواهیم گرفت.
برای دریافت مشاوره و رزرو نوبت فرم زیر را پر کنید تا مشاوران ما در اولین فرصت با شما تماس بگیرد.
تماس باما
مکمل کربوهیدرات
مکملهای کربوهیدراتی برای تأمین انرژی اضافی در ورزشکاران و افرادی که نیاز به انرژی بیشتر یا ترمیم عضلات پس از ورزش سنگین دارند، استفاده میشود. این مکملها معمولاً به شکل پودر وجود دارند و میتوانند با آب یا آب میوه مخلوط شوند و قبل ، بعد و یا در طول ورزش مصرف شوند. برخی از انواع مکملهای کربوهیدراتی شامل مالتودکسترین، دکستروز، ویتارگو و غیره هستند. این مکملها باعث میشوند تا قند خون به طور منظم و پایدار بماند و انرژی مورد نیاز برای تمرینات سنگین و طولانی را فراهم کنند. با این حال، باید دقت کرد که این مکملها نباید جایگزین یک رژیم غذایی متعادل و متنوع شوند.
رژیم کربوهیدرات چیست؟
رژیم کربوهیدرات، نوعی رژیم غذایی است که در آن مصرف کربوهیدراتها به طور قابل توجهی کاهش مییابد. این رژیمها معمولاً با هدف کاهش وزن اجرا میشوند، زیرا کاهش مصرف کربوهیدرات میتواند به افزایش سوخت و ساز بدن و کاهش اشتها منجر شود. برخی از انواع معروف رژیم کربوهیدراتی عبارتند از رژیم کتوژنیک، رژیم آتکینز، و رژیم پروتئین مایع. در هر سه نوع، مصرف کربوهیدرات به حداقل ممکن کاهش مییابد، در حالی که مصرف چربیها و پروتئینها افزایش مییابد.
این رژیمها میتوانند نتایج مثبتی در کاهش وزن داشته باشند، اما باید با احتیاط اجرا شوند زیرا میتوانند عوارض جانبی از جمله خستگی، سردرد، افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، و کمبود ویتامینها و مواد معدنی داشته باشند.
رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک یکی از رژیمهای غذایی است که در آن مصرف کربوهیدرات به شدت کاهش مییابد، در حالی که مصرف چربی به میزان زیادی افزایش مییابد. هدف از این رژیم ایجاد حالت کتوز در بدن است. کتوز وضعیتی است که بدن به جای کربوهیدراتها برای تامین انرژی، چربیها را مصرف میکند. در رژیم کتوژنیک، حدود 70-80 درصد از کالریها از چربی، حدود 20-25 درصد از پروتئین و فقط حدود 5-10 درصد از کربوهیدرات تأمین میشود.
این رژیم در کوتاه مدت میتواند به کاهش وزن کمک کند، اما برخی از مردم ممکن است در معرض عوارض جانبی مانند خستگی، سردرد، تهوع و افزایش خطر کمبود مواد معدنی، قرار بگیرند.
رژیم آتکینز
رژیم آتکینز، که نام آن از دکتر رابرت آتکینز گرفته شده است، یک رژیم کم کربوهیدراتی است که در سالهای 1970 معرفی شد. این رژیم بر اساس ایدهای بنا شده است که با کاهش مصرف کربوهیدرات، بدن وارد حالتی میشود که به کتوزیس معروف است. در این حالت، بدن به جای سوخت و ساز کربوهیدراتها، چربیها را برای تامین انرژی استفاده میکند.
رژیم آتکینز از چهار مرحله تشکیل شده است:
- مرحله فرار از کربوهیدرات: در این مرحله که به مدت دو هفته ادامه دارد، مصرف کربوهیدرات به حداقل 20 گرم در روز کاهش مییابد تا بدن وارد حالت کتوزیس شود.
- مرحله از دست دادن وزن: در این مرحله، تدریجاً برخی از مواد غذایی حاوی کربوهیدرات به رژیم اضافه میشوند، اما هدف از دست دادن وزن همچنان ادامه دارد.
- مرحله حفظ وزن: در این مرحله، بیشتر مواد غذایی حاوی کربوهیدرات به رژیم اضافه میشوند و هدف از دست دادن وزن کمکم کاهش مییابد.
- مرحله حفظ سلامتی و وزن طولانیمدت: در این مرحله، هدف حفظ سلامتی و وزن است و میتوان کربوهیدراتها را به میزان معقول مصرف کرد.
رژیم پروتئین مایع
پروتئین مایع یک منبع غذایی است که معمولاً برای افرادی که نیاز به تغذیه فوری و سریع دارند، یا برای کسانی که برای هضم پروتئینهای جامد مشکلاتی دارند، توصیه میشود. پروتئین مایع میتواند از منابع مختلفی تولید شود، از جمله مواد لبنی، تخممرغ، گوشت، یا حتی گیاهان مانند سویا. پروتئین مایع میتواند برای افرادی که به دلیل بیماری، عمل جراحی یا مصرف کمتر از میزان مورد نیاز پروتئین، نیاز به تامین سریع پروتئین دارند، مفید باشد. همچنین، افرادی که به دلیل ورزش یا بدنسازی نیاز به مقدار بیشتری پروتئین دارند، ممکن است از پروتئین مایع به عنوان یک مکمل غذایی استفاده کنند.
کربوهیدارت خالص چیست؟
کربوهیدرات خالص یا net carb مفهومی است که بیشتر در زمینه رژیمهای کم کربوهیدراتی مانند رژیم کتوژنیک مطرح میشود. کربوهیدرات خالص به مقدار کربوهیدرات قابل هضم در یک محصول غذایی اشاره دارد که با کسر کردن فیبرها و سایر کربوهیدراتهای غیرقابل هضم محاسبه میشود.
فرمول محاسبه کربوهیدرات خالص به این صورت است
کربوهیدرات خالص = کل کربوهیدرات – فیبر – سایر کربوهیدراتهای غیرقابل هضم (مانند الکل قندی)
معمولاً این فرمول برای محاسبه کربوهیدراتهای قابل هضم در محصولات غذایی استفاده میشود که فیبر زیادی دارند. فیبرها کربوهیدرات هستند اما بدن قادر به هضم و استفاده از آنها به عنوان منبع انرژی نیست.
نقش کربوهیدراتها در تغذیه و سلامتی
کربوهیدراتها منبع اصلی انرژی برای کارکرد صحیح مغز و سیستم عصبی ما هستند. همچنین، کربوهیدراتهای پیچیده مانند فیبر دارای تاثیرات مثبتی بر سلامت رودهها، قلب و وزن بدن دارند. در حالی که بدن ما میتواند انرژی را از چربیها و پروتئینها بدست آورد، اما کربوهیدراتها منبع انرژی کارآمدتری برای فعالیتهای روزمره و ورزشی هستند. به علاوه، برخی از کربوهیدراتها، مانند فیبر، به کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، دیابت نوع 2 و برخی سرطانها کمک میکنند. اما این مهم است که منابع سالم کربوهیدرات را انتخاب کرد.
کربوهیدراتهای ساده، مانند شکرهای اضافه شده و نانهای سفید، میتوانند باعث افزایش وزن و مشکلات سلامتی دیگر شوند. در حالی که کربوهیدراتهای پیچیده، مانند غلات کامل، میوهها، سبزیجات و حبوبات، به ارائه انرژی پایدار و فیبرهای مفید برای سلامت رودهها کمک میکنند. میزان مصرف ایدهآل کربوهیدراتها بستگی زیادی به وضعیت سلامتی، سطح فعالیت بدنی، جنسیت، سن و اهداف شخصی دارد.
با این حال، بر اساس دستورالعملهای تغذیه ای، حدود 45 تا 65 درصد از کل کالریهای روزانه باید از کربوهیدراتها به دست آید. برای یک رژیم غذایی 2000 کالری در روز، این بین 225 تا 325 گرم کربوهیدرات میباشد.
عوارض ناشی از مصرف کم یا زیاد کربوهیدراتها
مصرف کم یا زیاد کربوهیدراتها میتواند باعث بروز عوارضی شود.
- مصرف بیش از حد کربوهیدراتها: مصرف بیش از حد کربوهیدراتها، خصوصاً کربوهیدراتهای ساده مانند شکر، میتواند منجر به افزایش وزن و اضافه شدن چربی در بدن شود. این میتواند خطر ابتلا به بیماریهایی نظیر دیابت نوع 2، بیماریهای قلبی و انواع سرطان را افزایش دهد. همچنین، میتواند باعث بروز نوسانات قند خون، خستگی، بیاشتهایی و افسردگی شود.
- مصرف کم کربوهیدراتها: مصرف کم کربوهیدرات ممکن است در کوتاه مدت باعث کاهش وزن شود، اما ممکن است عوارض جانبی مانند خستگی، سردرد، یبوست، عوارض خلق و خو، و کمبود ویتامین و مواد معدنی را ایجاد کند. همچنین، در بلند مدت، میتواند باعث کاهش مصرف فیبر و افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی شود.
در هر دو حالت، مهم است که توازن سالمی را در مصرف کربوهیدراتها ایجاد کرده، که این بدان معناست که از کربوهیدراتهای سالم مانند میوهها، سبزیجات و غلات کامل استفاده شود و از مصرف شکر و کربوهیدراتهای پردازش شده دوری شود.
نقش کربوهیدرات ها در ورزش و توانایی فیزیکی
کربوهیدراتهایی که از غلات کامل به دست میآیند، نقش بسیار مهمی در توانایی فیزیکی ورزشکاران دارند. منبع اصلی انرژی برای عضلات، کربوهیدراتها هستند که بدن آنها را به گلوکز تبدیل میکند. برای ورزشکاران، این ضروری است که میزان مناسبی از کربوهیدراتها را قبل و بعد و همچنین در طول تمرین مصرف کنند تا انرژی کافی برای فعالیتهای ورزشی را داشته باشند.
- قبل از ورزش: کربوهیدراتها میتوانند به پر کردن ذخایر گلیکوژن عضلانی کمک کنند، که منبع اصلی انرژی برای فعالیتهای شدید و کوتاه مدت است.
- در طول ورزش: مصرف کربوهیدراتها در طول فعالیتهای ورزشی شدید و طولانی مدت، میتواند به حفظ سطح گلوکز خون کمک کند و از خستگی ناشی از خالی شدن ذخایر گلیکوژن جلوگیری کند.
- بعد از ورزش: کربوهیدراتها به بازسازی سریع ذخایر گلیکوژن عضلانی که در نتیجه بازسازی عضلات پس از ورزش است، کمک میکند.
کربوهیدراتها و چاقی
کربوهیدراتها نقش مهمی در تعادل وزن بدن دارند. اما مصرف بیش از حد آنها، به خصوص انواع ساده و فراوری شده آن، میتواند منجر به افزایش وزن شود. هنگامی که میزان کربوهیدراتهای مصرفی بالا رود، بدن بیشترین قدرت را برای ذخیره این انرژی در فرم چربی متمرکز میکند. همچنین، کربوهیدراتهای ساده سریعتر هضم میشوند و باعث افزایش سریع قند خون میشوند.
این امر موجب افزایش اشتها و تمایل به خوردن میشود که در نهایت میتواند منجر به افزایش وزن شود. برعکس، کربوهیدراتهای پیچیده باعث ایجاد احساس سیری طولانیمدت میشوند و قند خون را به طور کندتری افزایش میدهند، که این مسئله میتواند به کنترل وزن کمک کند. به همین دلیل، توصیه میشود که افرادی که میخواهند وزن خود را کنترل کنند یا کاهش دهند، بیشتر مصرف کربوهیدراتهای خود را از منابع پیچیده و کامل مانند غلات کامل، سبزیجات و حبوبات تامین کنند تا از کربوهیدراتهای ساده و فراوری شده مانند نان سفید، کیک، شیرینی و نوشابههای شیرین.
کربوهیدراتها و رژیمهای لاغری
رژیم لاغری باید به گونهای باشد که از انواع مختلف گروههای غذایی، از جمله کربوهیدراتها و غذاهایی که منابع غنی از ویتامین D هستند، به صورت مناسب استفاده کرد. در رژیم های لاغری بر مبنای استفاده از داروهای گیاهی، باید از خواص گیاهانی استفاده کرد که به کاهش وزن و حفظ متابولیسم بدن و سطح کربوهیدرات خون، کمک میکنند. برای مثال، از خواص زیره و خواص رازیانه، میتوان به عنوان مکملهای تغذیه ای برای کمک نام برد، همچنین میتوانند به بهبود عملکرد متابولیسم بدن و کنترل وزن کمک کنند.
لبو قرمز یک منبع خوب از کربوهیدرات است که میتواند برای حفظ انرژی و سطح گلوکز خون موثر باشد. پس میتوان یکی از مهمترین خواص لبو قرمز را حفظ قند خون ذکر کرد. کدو حلوایی نیز، که غنی از کربوهیدرات و فیبر است، برای سلامت دستگاه گوارش مفید میباشد و میتواند در یک رژیم لاغری متعادل استفاده شود. از خواص عناب خشک میتوان برای بهبود سلامت کلی بدن استفاده کرد. در نهایت، برای افرادی که در رژیم نقرس هستند، توصیه میشود که میزان مصرف گوشت را کاهش دهند و بر روی مصرف میوهها و سبزیجات، از جمله کربوهیدراتهای پیچیده، تاکید کنند.
شاخص گلوکومانان چیست؟
گلوکومانان یک نوع فیبر طبیعی است که از ریشه گیاه کونجاک بدست میآید. این فیبر قابلیت جذب آب فراوانی دارد و در نتیجه، پس از مصرف به شکل ژلاتینی در معده منتشر میشود، که باعث کاهش احساس گرسنگی میشود و به تنظیم وزن کمک میکند. به همین دلیل، گلوکومانان اغلب به عنوان یک مکمل لاغری استفاده میشود. چون گلوکومانان یک نوع فیبر است، شاخص گلیسمیک آن صفر است.
شاخص گلیسمی انواع کربوهیدرات
شاخص گلیسمیک (GI) نشاندهنده سرعت رساندن گلوکز به خون بعد از مصرف یک غذای خاص است. شاخص گلیسمیک یا شاخص قند خون یک ابزار است که چگونگی تاثیر یک غذا بر سطح قند خون را نشان میدهد. این شاخص بر اساس اینکه چقدر سریع یک غذا قند خون را افزایش میدهد، به غذاها امتیاز میدهد. امتیازات بالا نشان میدهند که غذا قند خون را سریعتر افزایش میدهد.
این شاخص بر اساس 0 تا 100 محاسبه میشود. غذاهای با GI بالا سریعتر قند خون را افزایش میدهند. در مورد کربوهیدراتها، آنها به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: ساده و پیچیده. کربوهیدراتهای ساده شامل گلوکز، فروکتوز و لاکتوز هستند و معمولاًشاخص گلیسمیک بالایی دارند، به این معنی که قند خون را سریعتر افزایش میدهند. از طرفی، کربوهیدراتهای پیچیده شامل نشاسته و فیبر هستند و معمولاً شاخص گلیسمیک پایینتری دارند، به این معنی که تاثیر کمتری بر سطح قند خون دارند کربوهیدراتها، که میتوانند ساده یا پیچیده باشند، GI متفاوتی دارند:
- کربوهیدراتهای ساده: معمولاً GI بالایی دارند. برای مثال، گلوکز (شاخص گلیسمیک 100)، ساکاروز (65)، و فروکتوز (15-25)
- کربوهیدراتهای پیچیده: معمولاً GI کمتری دارند. نان سبوسدار (58), برنج سفید (73), برنج قهوهای (68), سیب زمینی پخته (78)
این ارقام تقریبی هستند و میتوانند بسته به عواملی مانند روش پخت و سایر موادی که با آنها مصرف میشوند، متفاوت باشند. همچنین باید توجه داشت که شاخص گلیسمیک تنها یکی از عواملی است که در انتخاب غذاها باید در نظر گرفت. مقدار کربوهیدرات موجود در غذا، میزان فیبر، چربی، و پروتئین، و همچنین نحوه ترکیب غذاها نیز بر سطح گلوکز خون تاثیر میگذارد.
سوالات متداول
به طور کلی، کربوهیدراتهای پیچیده و کامل بهترین گزینهها هستند، زیرا این کربوهیدراتها سرعت هضم کندتری دارند و باعث تامین انرژی پایدار و طولانیمدت میشوند.
نوشابههای گازدار معمولاً حاوی کربوهیدرات ساده به نام شکر میباشند. بسیاری از نوشابههای گازدار حاوی فروکتوز، گلوکز یا شکر مصرفی (ساکاروز) هستند. ساکاروز یک دیساکارید است که از دو مولکول گلوکز و فروکتوز تشکیل شده است. شکر معمولاً به صورت شربت ذرت بالا فروکتوز در نوشابههای گازدار استفاده میشود.
آدامسها معمولاً حاوی نوعی کربوهیدرات معروف به شکر الکل یا پولیالکل هستند. این کربوهیدراتها نوعی از کربوهیدراتهای سادهاند، اما به نسبت شکرهای معمولی (مثل گلوکز یا فروکتوز) کمتر قابل هضم هستند و در نتیجه تأثیر کمتری بر سطح قند خون دارند.
جمع بندی
کربوهیدراتها در دو نوع ساده و پیچیده بخش مهمی از رژیم غذایی ما هستند و نقش حیاتی در تامین انرژی برای بدن دارند. انواع متفاوتی از کربوهیدراتها با ویژگیها، فواید و محدودیتهای خاص خود وجود دارند. انتخاب کربوهیدراتهای سالم میتواند به بهبود سلامتی کلی، تقویت عملکرد ورزشی و کنترل وزن و تقویت سیستم گوارش کمک کند. در حالی که برخی دیگر میتوانند سطح قند خون را تنظیم کنند. با این حال، مصرف بیش از حد یا کم کربوهیدراتها میتواند باعث بروز مشکلات سلامتی شود. به همین دلیل، تعادل در مصرف کربوهیدراتها ضروری است.